Kafel garnkowy z badań archeologicznych w 2015 roku

Dzisiaj przedstawię jeden z artefaktów wydobytych w trakcie badań archeologicznych z 2015 roku. Jest to garnkowy kafel piecowy datowany na II połowę wieku XIV. Na początku trochę teorii. Określenie „garnkowy” kaflom stosowanym w późnym średniowieczu nadali archeolodzy zajmujący się tym zagadnieniem w XX wieku. Pojawiło się ona aby odróżnić je od stosowanych nieco później kafli miskowych. Jest to określenie czysto techniczne (garnkowy – średnica dna jest mniejsza od wysokości ścianek, miskowy – średnica dna jest większa od wysokości ścianek), jednakże dobrze oddaje sposób powstawania omawianych wyrobów. Piece bowiem w tym okresie od podstaw były tworzone przez rzemieślników zajmujących się jednocześnie produkcją garncarską. Zastosowane techniki były identyczne.

Omawiany artefakt wykonano metodą ślizgowo-taśmową (formowane z gliny taśmy doklejone jedna nad drugą) i wypalono w atmosferze utleniającej, w końcowej fazie uszczelniono piec odcinając dopływ powietrza. Dzięki temu nadano wyrobowi kolor charakterystyczny dla redukcyjnej, późnośredniowiecznej ceramiki naczyniowej. Był to zapewne piec cylindryczny należący do typu tak zwanych nie akumulujących. Tego typu obiekty szybko się nagrzewały, ale ich wadą było to, że po wygaszeniu paleniska w krótkim czasie stygły. Aby zapewnić ciepła wymagały stałego dostarczania paliwa (drewna) co było kosztowne i pracochłonne. Problem ten rozwiązano poprzez zastosowanie tak zwanych płytowych kafli piecowych (pojawiły się w II połowie XV wieku i w XVII wieku całkowicie zastąpiły wcześniejsze rozwiązania). Ciepło produkowane w tego typu piecach utrzymywało się jeszcze długo po wygaszeniu paleniska.
 

Charakterystycznym elementem kafli garnkowych było posiadanie tak zwanych komór otwartych, czyli zwróconych ściankami na zewnątrz. Dno kafla było słabo widoczne wobec tego trudno było na nim zastosować jakieś zdobienie. Najczęściej nie posiadały one dodatkowego ornamentu, czego przykładem jest prezentowany kafel.

 kafel garnkowy - widok z góry

kafel garnkowy - ściana boczna

tabelki dla dociekliwych z dokładnymi informacjami na tema kafla

typ	kształt otworu	kształt ścianki	wielkość kąta nachylenia	położenie punku X	wysokość	wymiary ścianki górnej	typ krawędzi
kafel garnkowy	kwadratowy	nie profilowana	10 stopni	połowa naczynia	125 mm	160 mm	krawędź zachylona, profilowana do wewnątrz

średnica	ślady na dnie	rodzaj gliny	domieszka	wypał	przełom	technika	żłobki
97 mm	Odcinanie drutem	żelazista	dość duże kamyki	utleniający	niejednolity z zewnątrz redukcja wewnątrz utleniający	ślizgowo - taśmowa	tak

szkliwienie	zdobienie	ślady gliny	okopcenia	uwagi
brak	brak	nie stwierdzono	słabe ślady przy dnie	znaleziony w warstwie budowlanej – zapewne fragmenty kafla trafiły tam przypadkowo